Kalisz poprzez wieki
Zajęcie Kalisza przez Henryka Brodatego w 1233 roku

W drugiej połowie XII wieku oraz w wieku XIII Polska przeżywała okres rozbicia dzielnicowego. Niektórzy książęta polscy podejmowali jednak próby zjednoczenia kraju i przywrócenia w nim jednowładztwa - władzy skupionej w rękach króla. Jednym z nich był książę śląski Henryk Batory, któremu w latach 1228-1238 udało się zjednoczyć znaczne tereny ówczesnej Polski (ziemię głogowską, legnicką, dziedziczną ziemię wrocławską, krakowską oraz Zachodnią Wielkopolskę aż po Wartę). Podporządkował on także sobie ziemie sandomierską, rudzką (wieluńską) i kaliską.

Ziemia kaliska zajęta została przez Henryka Brodaty jesienią 1233 roku w czasie wojny, prowadzonej przez niego i jego syna - późniejszego bohatera bitwy z Tatarami pod Legnicą w 1241 roku - Henryka Pobożnego, z księciem wielkopolskim Władysławem Odonicem. W trakcie toczonych wówczas walk Henryk Brodaty zdobył główny ośrodek obronny ziemi kaliskiej - gród na Zawodziu.

Monarchia Henryka Brodatego. 1 - granica zewnętrzna Polski w okresie rozbicia dzielnicowego, 2 - granice dzielnic i ziem, 3 - tereny należące do Henryka Brodatego, 4 - ziemie będące we władaniu Henryka Brodatego z tytułu opieki, 5 - ziemie będące w przejściowym władaniu Henryka Brodatego.

Podczas wspaniałych walk kaliski gród został w znacznym stopniu zniszczony. Henryk Brodaty nie odbudował jednak zdobytego przez siebie grodu, lecz zbudował nowy na obszarze dotychczas nie zasiedlony i stanowiącym piaszczystą wyspę położoną wśród rozlewisk Prosny.

Przeniesienie przez Henryka Brodaty grodu na nowe miejsce spowodowane było nie tylko zniszczeniem grodu na Zawodziu, lecz przypuszczalnie przede wszystkim przesunięciem się ówczesnego koryta rzeki Prosny, która w ten sposób "odsłoniła" gród z jednej strony, pozbawiając go naturalnego elementu obronnego.

Najazd Henryka Brodatego na Kalisz w 1233 roku.

Założenie przez Henryka Brodatego nowego kaliskiego ośrodka, znajdującego się przypuszczalnie w okolicach dzisiejszego Liceum im. A. Asnyka, nie było podyktowane tylko względami strategicznymi. Prawdopodobnie książę ten zamierzał stworzyć obok grodu osadę, która miała razem z grodem stanowić ważny element obronny i gospodarczy w południowej Wielkopolsce. Bez wątpienia osada ta miała być wykorzystywana przez w realizacji jego planów dalszego jednoczenia ziem polskich, które zahamował zgon księcia w roku 1238, a przerwała ostatecznie śmierć kontynuatora polityki Henryka - jego syna Henryka Pobożnego.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.