Kalisz poprzez wieki
Najstarsze ślady osadnictwa

Najstarsze ślady osadnictwa odkryte przez archeologów na terenie Kalisza i jego najbliższej okolicy, pochodzą z około 8000 lat przed naszą erą - ze schyłkowych faz okresu zwanego potocznie epoka kamienia łupanego. Żyła tu wówczas półkoczownicza ludność (wędrowna) trudniąca się myślistwem oraz częściowo także zbieractwem. Zamieszkiwała ona w obozowiskach składających się z prymitywnych szałasów i półziemianek. W swoich zajęciach gospodarczych ludność ta posługiwała się niewielkimi narzędziami wykonywanymi z krzemienia technika łupania.

Kilka tysięcy lat później - około 4300 lat przed nasza erą - na ziemiach Polski dokonał się wielki "przewrót gospodarczy" rozpoczynający nowy okres w dziejach tego terenu, zwany potocznie epoką kamienia gładzonego. Polegał on na przeobrażeniu się dotychczasowej gospodarki zbieracko - myśliwskiej w świadomą i celową produkcję żywności - hodowlę zwierząt i uprawie ziemi. Z nowym typem gospodarki wiązało się także wprowadzenie osiadłego trybu życia, bardziej trwałego i często naziemnego budownictwa, rozpoczęcie wytwarzania naczyń z gliny oraz udoskonalenie obróbki kamienia poprzez jego gładzenie. W okolice Kalisza przybywały wówczas, z różnych terenów Europy, grupy ludzkie, które osiedlając się wśród miejscowej ludności upowszechniały nowe sposoby gospodarowania.

W kolejnej epoce (trwającej około lat 1700 - 650 p.n.e.) wyróżnionej w pradziejach ziem polskich, zwanej epoka brązu - od wprowadzenia do produkcji narzędzi i ozdób, stopu miedzi z cyną - następował dalszy, wszechstronny rozwój gospodarczy i społeczny ludności żyjącej w rejonie Kalisza.

Od około 1300-1200 p.n.e. zamieszkiwała tu ludność kultury łużyckiej, której ślady w postaci osad i cmentarzysk często odkrywane są przez archeologów. Kultura ta swym zasięgiem objęła znaczne połacie dzisiejszej Polski oraz niektóre tereny przyległe. Trwała ona prawie 1000 lat, a jej osadnictwo datowane jest także na pierwsze okresy następnej epoki wydzielonej w prahistorii - epoki żelaza, której nazwa pochodzi od wprowadzenia do użycia wyrobów wykonanych z nowego surowca. Przez wielu uczonych ludność kultury łużyckiej uznawana jest za Prasłowian. Przedstawiciele tej kultury trudnili się hodowlą zwierząt i uprawa ziemi oraz posiadali wysoko rozwiniętą produkcję naczyń glinianych a także metalurgie, tkactwo, próbkę kości i rogu. zamieszkiwali oni zazwyczaj w niewielkich osiedlach składających się z kilku - na ogół naziemnych - rodzinnych domostw, przy czym należy dodać, ze niekiedy mieszkali oni również w grodach podobnych do grodu odkrytego w Biskupinie. Natomiast w zakresie obrządku pogrzebowego ludność kultury łużyckiej stosowała ciałopalenie i grzebała szczątki swych zmarłych na dużych, rozległych cmentarzyskach.

Szczególnego jednak znaczenia - pod względem osadnictwa - okolice Kalisza nabrały w okresie przełomu er. Istniało tu wówczas wiele osad tworzących wyraźne skupisko osadnicze, zamieszkiwane przez ludność posiadającą znajomość koła garncarskiego, ziarna rotacyjnego, nożyc sprężynowych, nowych i doskonalszych niż dotychczasowe technik metalurgicznych oraz wydajniejszych sposobów uprawy roli. Rozwojowi tego skupiska sprzyjało korzystne położenie na przebiegającym wzdłuż Prosny ważnym szlaku handlowym zwanym powszechnie bursztynowym. szlak ten łączył wybrzeża Bałtyku z imperium rzymskim i często wędrowali nim kupcy, udający się po poszukiwane przez Rzymian "złoto Północy" - bursztyn> Znaczenie kaliskiego skupiska osadniczego u schyłku starożytności było tak duże, ze aleksandryjski uczony Klaudiusz Ptolemeusz zaznaczył na jednej z map zamieszczonych w swym dziele "Zarys geografii", powstałym około połowy II wieku naszej ery, jako miejscowość o nazwie "Kalisia". Zdaniem wielu badaczy "Kalisia" to najstarsza nazwa miejscowości, z terenów dzisiejszej Polski, wymieniona w źródłach pisanych i możliwa do bliższego zlokalizowania. Przez tych badaczy identyfikowana ona jest z dzisiejszym Kaliszem, który dzięki zapisowi Ptolemeusza posiada najstarszą ze wszystkich miast polskich, licząca ponad osiemnaście wieków, metrykę źródłową.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.