Z kart historii
Najważniejsze daty z dziejów miasta

• 8 tys. lat przed Chr. - pierwsze ślady osadnictwa w rejonie Kalisza.
• XI-V w. przed Chr. - liczne osady i cmentarzyska ludności kultury łużyckiej, która doprowadziła do unifikacji kulturowej znacznych połaci naszych polskich ziem.
• połowa II w. - aleksandryjski uczony Klaudiusz Ptolemeusz umieszcza na jednej z map zamieszczonych w "Nauce geograficznej" skupisko osadnicze określone mianem "Kalisii". Przez wielu badaczy identyfikowane ono jest z okolicami dzisiejszego Kalisza.
• IX-X w. - powstaje gród obronny na Zawodziu (w południowo-wschodniej części miasta). W następnym stuleciu znajdowała się tu siedziba kasztelana, a w pobliżu grodu funkcjonowało kilka osad rzemieślniczo-targowych.
• 1106 - pierwsza wzmianka o Kaliszu w średniowiecznych źródłach pisanych - Gall Anonim w swej "Kronice" informuje o zdobyciu grodu na Zawodziu przez oddziały zbrojne Bolesława Krzywoustego.
• 1136 - w bulli Innocentego II Kalisz wymieniony jest w gronie najważniejszych ośrodków piastowskiej Polski.
• 1136-1257 - w okresie rozbicia dzielnicowego Kalisz często zmieniał swego właściciela i kilkakrotnie pełnił funkcję stolicy czasowo istniejących księstw kaliskich.
• około 1155 - na terenie grodu na Zawodziu powstaje romańska kolegiata p.w. św. Pawła. W jej podziemiach pochowani zostali: Mieszko Mieszkowic (w 1193 r.) i Mieszko III zwany Starym (w 1202 r.).
• 1233 - książę śląski Henryk Brodaty zdobywa ziemię kaliską i przyłącza ją do Śląska, niszczy gród na Zawodziu i zakłada nowy w innym miejscu (na płaskiej wyspie otoczonej ramionami Prosny, leżącej około 1 km na północ od Zawodzia).
• 1243 - książęta wielkopolscy (Przemysł I i Bolesław Pobożny) odzyskują ziemię kaliską.
• 1257 - Bolesław Pobożny dokonuje lokacji Kalisza na prawie średzkim oraz funduje (wraz ze swoją małżonką Jolantą) kościół franciszkanów. Lokacja miasta potwierdzona została później m.in. przez Przemysła II (w 1282 r.) i Władysława Łokietka (w 1314 r.).
• 1264 - Bolesław Pobożny wydaje "Statut kaliski" normujący prawne położenie ludności żydowskiej w Wielkopolsce. W 1334 r. potwierdził go Kazimierz Wielki i jednocześnie rozszerzył zasięg jego obowiązywania na obszar całego ówczesnego Królestwa Polskiego.
• 1275 - rozpoczęcie budowy kościoła p.w. św. Mikołaja. Prace te (z kilkoma przerwami i przebudową korpusu nawowego) kontynuowane były do połowy XIV w.
• 1282 - wzniesiono kościółek kanoników regularnych św. Ducha di Saxia i założono szpital-przytułek p.w. św. Ducha (na Przedmieściu Toruńskim).
• 1283 - początek kształtowania się samorządu miejskiego i organizacji cechowej.
• 1291-1303 - budowa drewnianego kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP. W 1353 r. w jego miejsce wzniesiono świątynię murowaną.
• około 1314 - Kalisz stolicą województwa obejmującego swym zasięgiem wschodnią Wielkopolskę i Krajnę, teren leżący na północ od rzeki Noteć.
• 1331 - miasto oblegane jest przez Krzyżaków. Oddziałami zbrojnymi dowodził wielki marszałek zakonu Dytrych von Altenburg, późniejszy wielki mistrz.
• 1335-1343 - z fundacji Kazimierza Wielkiego zbudowano zamek - siedzibę wojewody i starosty kaliskiego.
• 1343 - zawarty zostaje "wieczysty" pokój polsko-krzyżacki zwany kaliskim.
• 1361 - ukończono wznoszenie fortyfikacji miejskich.
• 1353 - powstaje pałac arcybiskupów gnieźnieńskich, ufundowany przez Jarosława Bogorię Skotnickiego.
• 1358 - do kościoła p.w. św. Mikołaja sprowadzono ze wsi Męka pod Sieradzem kanoników regularnych laterańskich reguły św. Augustyna. W tymże roku zbudowana została też synagoga.
• 1389 - rozpoczęła działalność Kolonia Akademicka funkcjonująca pod opieką Akademii Krakowskiej.
• 1384-1426 - budowa ratusza.
• 1458 - na wyprawę malborską zorganizowaną przez Kazimierza Jagiellończyka Kalisz wysyła 30 pieszych żołnierzy, co stawia go wśród wszystkich miast wielkopolskich na trzecim miejscu - po Poznaniu i Kościanie.
• 1461 - powstaje szpital p.w. św. Trójcy (na Przedmieściu Wrocławskim).
• 1465 - sprowadzenie do miasta bernardynów i rozpoczęcie budowy dla nich drewnianego kościoła i klasztoru (na Przedmieściu Toruńskim). Obiekty murowane powstały w latach 1594-1622.
• 1512 - wydana zostaje najstarsza (zachowana do dzisiaj) ordynacja wyborcza do rady miejskiej.
• 1579 - miasto liczy około 2.700 mieszkańców.
• 1583 - prymas Stanisław Karnkowski sprowadza do Kalisza jezuitów i funduje im rozległy kompleks zabudowań wznoszonych w latach 1586-1608 i następnie rozbudowywany przez prawie całe XVII stulecie.
• 1593-1621 - w kolegium jezuitów działało seminarium archidiecezji gnieźnieńskiej.
• 1613-1618 - jezuicki uczony Karol Malapert przybyły z Belgii (wraz z Kaliszaninem Aleksym Sylwiuszem) przeprowadza obserwacje astronomiczne przy zastosowaniu po raz pierwszy na świecie specjalnych aparatów projekcyjnych z paralektycznym montażem lunety.
• 1655-1656 - okupacja Kalisza przez wojska szwedzkie Karola Gustawa i spalenie znacznej części miasta.
• 1665-1673 - sprowadzenie reformatów i budowa dla nich kościoła i klasztoru (na Przedmieściu Wrocławskim).
• przed 1673 - początek kultu św. Józefa Kaliskiego i działalności Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu.
• 1706 - bitwa pod Kaliszem (w ramach wojny północnej) i pożar miasta.
• 1715 - miasto liczy 4.300 mieszkańców.
• 1778-1788 - w mieście działa Komisja Dobrego Porządku, która dokonuje reformy administracji samorządowej oraz uporządkowania przywilejów i przepisów handlowych, rzemieślniczych, policyjnych i sanitarnych. Przyczynia się to do polepszenia wyglądu i znacznej poprawy funkcjonowania miasta.
• 1792 - zakończenie odbudowy kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP (po zawaleniu się jej znacznej części w 1783 r.) i powstanie kaplicy św. Józefa (na przedłużeniu nawy południowej) oraz wielki pożar miasta, w trakcie którego spłonęło prawie 400 domów.
• 1793 - w wyniku II rozbioru Polski Kalisz znajduje się pod rządami pruskimi i liczy nieco ponad 3.800 mieszkańców.
• 1796 - odbyła się uroczysta koronacja obrazu Świętej Rodziny Kaliskiej, znajdującego się w kościele p.w. Wniebowzięcia NMP
• 1798 - założenie (na bazie renesansowych ogrodów jezuickich) parku miejskiego.
• 1800 - wytyczenie dzisiejszej Alei Wolności i pierwsze występy zespołu teatralnego Wojciecha Bogusławskiego.
• 1804 - w mieście zamieszkuje około 7.000 osób.
• 1806 - do Kalisza wkraczają wojska Napoleona Bonaparte, a rok później wyznaczony on zostaje do pełnienia funkcji stolicy jednego z departamentów Księstwa Warszawskiego.
• 1813 - po pokonaniu "Wielkiej Armii" miasto zajmują Rosjanie.
• 1815 - w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego Kalisz włączony zostaje w skład Królestwa Polskiego. W początkowym okresie znajduje się tu siedziba województwa, które przemianowano później na gubernię istniejącą (z wyłączeniem lat 1844-1866) aż do wybuchu I wojny światowej.
• 1817 - w mieście powstaje pierwsza fabryka - fabryka włókiennicza braci Repphan.
• 1818 - utworzono biskupstwo "włocławskie czyli kaliskie" (Vladislaviensis seu calisiensis), zwane najczęściej kujawsko-kaliskim. Powstał wtedy także Plac św. Józefa.
• 1819 - zbudowano szpital św. Trójcy i Szkołę Wojewódzką.
• 1821-1824 - regulacja miasta i wzniesienie wielu klasycystycznych budynków (mieszkalnych oraz użyteczności publicznej).
• 1825 - powstał "Most Kamienny" na głównym korycie Prosny.
• 1830 - miasto liczy około 10.500 mieszkańców.
• 1835 - w Kaliszu odbył się zjazd monarchów: cara rosyjskiego Mikołaja I i cesarza niemieckiego Fryderyka Wilhelma III.
• 1841-1843 - w ramach regulacji rzeki Prosny utworzono dwa kanały: Bernardyński i Rypinkowski.
• 1844 - na Tyńcu zbudowano więzienie (gmach wzniesiono w stylu neoromańskim).
• 1872 - założono targowisko miejskie na dzisiejszym Nowym Rynku.
• 1877 - na Placu św. Józefa (w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się Dom Towarowy "Centrum") zbudowano cerkiew p.w. śś. Piotra i Pawła.
• 1889 - oddano do użytku nowy gmach ratusza.
• 1892 - w mieście działają 33 zakłady przemysłowe.
• 1897 - w Kaliszu zamieszkuje 24.418 osób.
• 1900 - wzniesiono nowy gmach teatru.
• 1902 - uruchomiono połączenie kolejowe z Warszawą.
• 1906 - kolej kalisko-warszawską połączono z siecią kolei pruskiej (poprzez Skalmierzyce leżące na terenie zaboru pruskiego) oraz przyłączono do miasta pobliskie wsie (Dobrzec Mały, Czaszki, Rypinek oraz część gruntów wsi: Tyniec, Chmielnik, Wydory i Ogrody).
• 1914 - zburzenie i spalenie Kalisza przez wojsko pruskie w pierwszych dniach I wojny światowej. Zniszczeniu uległo 426 domów mieszkalnych oraz 9 zakładów przemysłowych. Liczba ludności wynosząca w chwili wybuchu wojny prawie 65 tysięcy spadła pod koniec tego roku do 5.000 mieszkańców.
• 1917 - w obozie jenieckim w Szczypiornie przebywają (od lipca do grudnia) internowani legioniści I Brygady Legionów Polskich.
• 1919 - władze polskie przystępują do odbudowy miasta, która trwała przez cały okres międzywojenny. Kalisz siedzibą powiatu wchodzącego w skład województwa łódzkiego.
• 1921 - miasto liczy około 44.600 mieszkańców.
• 1925 - oddano do użytku nowy gmach ratusza (wznoszony w latach 1920-1925 wg projektu Sylwestra Pajzderskiego).
• 1934 - do miasta przyłączono znaczną część gruntów pobliskich wsi (Żydów i Tyniec), powiększając obszar miasta do prawie 25 km kwadratowych.
• 1937 - oddano do użytku nowy gmach teatru (wzniesiony wg projektu Czesława Przybylskiego, twórcy Teatru Polskiego w Warszawie).
• 1938 - powiat kaliski przyłączony zostaje do województwa poznańskiego.
• 1939 - Kalisz liczy 81.052 mieszkańców.
• 1939-1945 - okupacja hitlerowska. W wyniku działań okupanta liczba ludności spada do około 43.000 osób.
• 1945-1950 - odbudowa miasta ze stosunkowo niewielkich zniszczeń wojennych. Kalisz pełni funkcję stolicy powiatu należącego administracyjnie do województwa poznańskiego.
• 1948 - uruchomiono stałą komunikację miejską.
• 1960 - obchody Jubileuszu XVIII wieków Kalisza stanowiącego inaugurację obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. W tym też roku rozpoczęto budowę pierwszych wielorodzinnych osiedli mieszkaniowych.
• 1963 - powiększono obszar miasta do 30 km kwadratowych, przyłączając doń część Dobrca Wielkiego, Kościelnej Wsi i Warszówki oraz Winiary, Majków i Piwonice.
• 1972 - Kalisz - jako pierwsze miasto w Wielkopolsce - otrzymał gaz ziemny ze złóż odkrytych pod Odolanowem.
• 1975 - utworzono województwo kaliskie.
• 1976 - dalsze powiększenie areału miejskiego (do 53 km kwadratowych) dzięki przyłączeniu do Kalisza: Kolonii Majków, Noskowa, Szczypiorna i Rajskowa a także dalszej części Piwonic.
• 1981 - Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie otwiera w Kaliszu studia zamiejscowe (funkcjonowały do 1984 r.).
• 1984 - w mieście rozpoczyna działalność filia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• 1985 - rozpoczyna działalność nowoczesny szpital wzniesiony przy ul. Poznańskiej.
• 1990 - pierwsze, po 52-letniej przerwie, demokratyczne wybory samorządowe władz miejskich.
• 1992 - na mocy bulli Jana Pawła II "Totus Tuus Poloniae Populus" powstaje diecezja kaliska, a kościół p.w. św. Mikołaja podniesiony zostaje do godności Katedry.
• 4 VI 1997 - wizyta Jana Pawła II w Kaliszu (w ramach V pielgrzymki Ojca Świętego do Polski).
• 1998 - inauguracja działalności Wyższego Seminarium Duchownego (jego budowę rozpoczęto w 1993 r.). Miasto liczy prawie 107.000 mieszkańców.
• 1 I 1999 - miasto siedzibą powiatu grodzkiego i ziemskiego wchodzących w skład województwa wielkopolskiego.

Jerzy Aleksander Splitt