W życiu miejskim dużą rolę odgrywała rozwijająca się od końca XIII wieku i oparta na wzorcach zachodnioeuropejskich, cechowa organizacja rzemiosła. Cechy były stowarzyszeniami rzemieślniczymi powołanymi do życia nie tylko jako organizacje o celach towarzyskich (umożliwienie przyjemnego spędzenia, przez rzemieślników, czasu wolnego od pracy) ale przede wszystkim do strzeżenia interesów ich członków i gwarantowania przyszłym nabywcom wyborów wytwarzanych przez członków poszczególnych cechów ich należytej jakości. Stowarzyszenia te pełniły także funkcje wojskowe, związane z obroną miasta (np. pełnienie straży nocnej na ulicach lub w bramach miejskich). Kaliskie cechy zazwyczaj skupiały w swych szeregach rzemieślników reprezentujących jedną gałąź rzemiosła (tzn. cechy jednobranżowe - np. cech szewców, kowali, garncarzy), chociaż zdarzały się także cechy zrzeszające rękodzielników różnych, najczęściej jednak zbliżonych specjalności (tzw. cechy wielobranżowe - np. cech bednarzy i kołodziejów, czy też siodlarzy i rymarzy).

Cechy skupiały wszystkich rzemieślników zajmujących się daną dziedziną wytwórczości, ale pełnoprawnymi członkami tych stowarzyszeń - zwanymi majstrami lub mistrzami - były wyłącznie osoby posiadające własne warsztaty.

Działalność owych organizacji rzemieślniczych opierała się na statutach, uchwalanych przez wszystkich członków danego cechu i zatwierdzanych przez radę cechową, na której czele stali tzw. starsi- cechmistrz i jego zastępca - powołani najczęściej z najbogatszych i najdłużej należących do cechu mistrzów. Do przestrzegania statutów cechowych zobowiązani byli wszyscy członkowie cechu, a wszelkie wykroczenia były surowo karane. Najczęściej kary egzekwowano w formie grzywny pieniężnej wpłacanej do kasy cechowanej oraz w formie zakupu wosku na świecie, przekazywane następnie do kościołów i składane na ołtarzach cechowych. Zdarzały się jednak także kary płacone w piwie, wspólnie wypijanym - z ozdobnych kufli cechowych - przez wszystkich członków danego cechu.

Nieodzownym warunkiem przynależności do cechu oraz posiadania prawa wykonywania rzemiosła było ukończenie nauki odbywanej pod kierunkiem mistrza cechowego. Trwała ona kilka lat i kończyła się uroczyście obchodzonym przyjęciem ucznia do grona czeladników, zwanym wyzwolinami. Wyzwoliny nie kończyły jednak nauki ostatecznie. Czeladnika czekał jeszcze długi okres próbnej pracy zawodowej - odbywanej najczęściej w innych miastach - w trakcie której doskonalił on swój kunszt rzemieślniczy. Po wielu latach czeladnik wzbogacony o liczne doświadczenia zawodowe mógł ubiegać się o stopień mistrzowski. W celu jego uzyskania musiał jeszcze złożyć dodatkowy egzamin - wykonać przedstawiony do oceny wyrób zwany majstersztykiem (sztuką mistrzowską). Rzemieślnik - czeladnik po uzyskaniu mistrzostwa otrzymywał specjalne świadectwo, dyplom cechowy, potwierdzający zdobyte przez niego kwalifikacje a jego nazwisko wpisane było do księgi mistrzów tego cechu.

W Kaliszu pierwsza - znana ze źródeł pisanych - organizacja cechowa powstała pod koniec XIII wieku. Był nią cech piekarzy, a jeden z jego mistrzów, o imieniu Konrad, w roku 1283 pełnił także zaszczytną funkcję rajcy miejskiego. Nieco późniejsze dokumenty pochodzące z XIV i XV wieku, wymieniają szereg innych rzemiosł istniejących w Kaliszu i zorganizowanych w cechy. W większości występują tu jednak zajęcia związane z zaspokajaniem bezpośrednich potrzeb mieszkańców miasta. Wśród nich wymienić można choćby dla przykładu następujące cechy: piekarzy, rzeźników, słodowników, szewców, kowali, kramarzy, krawców, kuśnierzy, piwowarów, sukienników i tkaczy. Informację o kilku dalszych rodzajach rzemiosła wykonywanych w średniowiecznym Kaliszu dostarczyły badania archeologiczne. Odkryte w ich trakcie liczne fragmenty naczyń glinianych świadczą o rozwijającym się wówczas garncarstwie a znaleziska przedmiotów metalowych i pozostałości warsztatów produkcyjnych wskazują na istnienie rzemiosł związanych z obróbką żelaza (hutnicy, kowale, nożownicy).

W XV wieku rozpoczął się proces zamykania cechów. Polegał on na ograniczaniu liczby mistrzów, co realizowano przez niedopuszczanie większej ilości czeladników do składania egzaminów mistrzowskich. Proces ten miał zapobiegać konkurencji (tworzenie nowych warsztatów) oraz zwiększania się liczby wytwarzanych wyrobów, a tym samym i obniżaniu ich cen. Od tego też czasu zaczął następować powolny upadek znaczenia organizacji cechowej, choć ilość powstających cechów stale wzrastała.

Cechy w roku 1816 zmieniły swą nazwę na "zgromadzenia rzemieślnicze" i przetrwały, chociaż w znacznie zmienionej formie organizacyjnej, do dnia dzisiejszego.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.