Kalisz poprzez wieki
Odbudowa Kalisza po zniszczeniach z roku 1914

Wkrótce po barbarzyńskim zniszczeniu Kalisza w sierpniu 1914 roku przystąpiono do jego odbudowy.

Już pod koniec 1914 roku z inicjatywy mecenasa Kazimierza Rymarkiewicza zawiązał się w Warszawie Komitet Odbudowy Kalisza,. który we współpracy z warszawskim Kołem Architektów zorganizował konkurs na odbudowę Kalisza. Ogłoszono go 3 grudnia 1915 roku, a termin jego zamknięcia ustalono na 3 lutego 1916 roku. Na konkurs nadesłano 15 prac. We wszystkich zgłoszonych pracach konkursowych podkreślano konieczność zrekonstruowania kaliskiego śródmieścia i nadania mu czysto polskiego charakteru.

Jednocześnie prace nad przygotowaniem projektu odbudowy Kalisza podjęli także Prusacy, którzy nie tylko chcieli zatrzeć ślady popełnionego przez siebie barbarzyństwa, ale również - i to chyba przede wszystkim - starali się nadać Kaliszowi cechy miasta niemieckiego. Łączyło się to z przygotowywaną przez Niemców aneksją przy granicznego terytorium polskiego, na którym leżał Kalisz. Projekty przygotowane w latach 1916/1917 przez Prusaków wykorzystywały w zakresie układu przestrzennego, ustalenia projektów polskich i zostały zatwierdzone do realizacji w dniu 10 listopada 1917 roku. Następnie w roku 1919 - już po zakończeniu wojny - zaakceptowały je także władze polskie i w zasadzie obowiązywały one w dalszych etapach odbudowy miasta prowadzonych w okresie międzywojennym. Na szerszą skalę do odbudowy Kalisza przystąpiono w końcu grudnia 1918 roku, kiedy magistrat kaliski zaczął zatrudniać robotników do wywożenia gruzu ze zrujnowanego śródmieścia. Prowadzono rozbiórkę spalonych domów, produkowano cegły potrzebne do odbudowy miasta i wykonywano wiele innych prac związanych z jego porządkowaniem. Koszty odbudowy miasta pokrywane były nie tylko z funduszy własnych jego mieszkańców, ale przede wszystkim z subwencji rządowych i różnorodnych kredytów budowlanych, udzielanych przez Ministerstwo Skarbu i Ministerstwo Robót Publicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Odbudowa miasta po zniszczeniach z 1914 r.

Odbudowa i rozbudowa miasta trwała przez cały okres międzywojenny, a w dniu 5 kwietnia 1934 roku znacznie powiększono powierzchnię Kalisza.

Rozwój przestrzenny Kalisza w okresie międzywojennym. 1 - granica miasta do 5.04.1934 r., 2 - granica miasta po 5.04.1934 r.

W trakcie odbudowy prowadzonej w latach 1918-1939 oddano do użytku 6800 mieszkań, spośród których 6405 wzniosły osoby prywatne, a tylko 307 - władze miejskie i 68 - władze państwowe. W grupie ważniejszych inwestycji miejskich oddanych wówczas do użytku wymienić należy zespół budynków szkoły powszechnej przy ulicy 3 Maja (w 1921 r.), elektrownię miejską (1922 r.), gmach ratusza wzniesiony wg projektu architekta miejskiego Sylwestra Pajzderskiego (1920-1925), budynek Banku Polskiego (1926 r.), stadion (1927), elektrownię w Piwonicach (1932 r.), gmach głównej poczty (wg projektu Juliana Puterman-Sadłowskiego w r. 1933), szkołę rzemieślniczą (1934 r.), teatr wzniesiony wg projektu architekta Czesława Przybylskiego (1936 r.) oraz szpital i rzeźnię (1937 r.).

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.