Kazimierz Wielki - ostatni król Polski z dynastii Piastów położył wielkie zasługi dla wszechstronnego rozwoju miasta Kalisza. Dbając o gospodarkę kraju, już w roku 1338 nadał on Kaliszowi prawo corocznego ośmiodniowego jarmarku, a w 1362 r. - w zamian za obowiązek utrzymywania przez miasto spławności rzeki Prosny na odcinku od Kalisza aż do Ołoboku - ludność zamieszkującą wieś położoną na te renie dzisiejszej dzielnicy Tyniec, uznał za przedmieszczan kaliskich.

Opiekę jaką otaczał Kazimierz Wielki Kalisz, potwierdza także częsta obecność w nim króla, który gościł w mieście dziesięciokrotnie, oraz funkcjonowanie w Kaliszu, w bliżej nie określonym okresie rządów Kazimierza Wielkiego (1333-1370) mennicy państwowej, bijącej monety królewskie zwane denarami. Monety te posiadały z jednej strony (na tzw. awersie) wyobrażenie ówczesnego herbu Wielkopolski - ukoronowanej głowy tura z pierścieniem w nozdrzach, a na od wrotnej stronie (tzw. rewersie) wizerunek herbu Królestwa Polskiego - orła w koronie.

Najważniejsze jednak zasługi - zgodne z powszechnie znanym powiedzeniem "zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną" - położył Kazimierz Wielki w zakresie rozbudowy miasta. Za czasów tego króla - około roku 1361 - zakończono wznoszenie ceglanego muru obronnego okalającego Kalisz. Kazimierz Wielki był także - o czym informuje nas kronika Jana Długosza - twórcą kaliskiego zamku, wzniesionego w rejonie dzisiejszego Liceum im. A. Asnyka (nieco na wschód od zabudowań tej szkoły). Zamek ten był siedzibą wojewody oraz wielu innych urzędników czuwających nad właściwym funkcjonowaniem województwa kaliskiego. W ramach prowadzonej wówczas rozbudowy Kalisza, w mieście powstało także wiele różnych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Intensywnie rozwijały się również przedmieścia kaliskie: Wrocławskie, położone w pobliżu Bramy Wrocławskiej oraz Toruńskie, ulokowane po przeciwnej stronie miasta w rejonie bramy tej samej nazwy.

W okresie rządów Kazimierza Wielkiego Kalisz był także ważnym ośrodkiem życia religijnego. W mieście istniały 3 klasztory (franciszkanów, kanoników regularnych św. Ducha, zwanych potocznie duchakami, posiadających swój klasztor i kościół poza murami miejskimi, w pobliżu Bramy Toruńskiej, po lewej stronie drogi prowadzącej na Tyniec oraz kanoników regularnych lateraneńskich, sprowadzonych do Kalisza przez Kazimierza Wielkiego w 1358 r., którzy użytkowali były kościół parafialny p.w. św. Mikołaja). Istniały także dwie parafie (przy kościele p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja). Dla parafii Wniebowzięcia NMP ówczesny arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki ufundował nowy, ceglany kościół, który w roku 1359 podniesiono do rangi kolegiaty, tworząc przy niej grupę kanoników świeckich zwaną kapitułą. Jarosław Bogoria Skotnicki wzniósł także w Kaliszu, w roku 1353, pierwszy nieistniejący już dzisiaj - pałac arcybiskupów gnieźnieńskich. Znajdował się on między dzisiejszym budynkiem Urzędu Wojewódzkiego, a kościołem p.w. Wniebowzięcia NMP.

W późniejszych latach, czasach panowania w Polsce dynastii Jagiellonów, Kalisz należał do miast rozwijających się intensywnie. Już Władysław Jagiełło nadał mu szereg przywilejów i ulg gospodarczych, wśród których wymienić można choćby nadanie trzydniowego prawa składu na wszelkie towary (1404), w myśl którego każdy kupiec przejeżdżający przez miasto zobowiązany był do wystawienia w nim na sprzedaż swoich towarów. Dowodem łaski królewskiej było też wydanie zezwolenia na odbywanie dwóch dalszych obok ustanowionego przez Kazimierza Wielkiego - jarmarków (1425) oraz uwolnienie kupców kaliskich handlujących solą od wszelkich opłat celnych i targowych na obszarze całego Królestwa (Polski i Litwy - 1425). Przywileje nadane Kaliszowi przez Władysława Jagiełłę późniejsi władcy z tej dynastii potwierdzali i niejednokrotnie rozszerzali o dodatkowe ulgi.

Miasto ulegało dalszej rozbudowie, powstało też wiele nowych budynków na kaliskich przedmieściach. W roku 1426 w różnych dokumentach pojawiają się kilkakrotnie wzmianki o ratuszu miejskim, który zapewne w tym czasie został wybudowany. Natomiast w 1437 r. wzniesiono murowany budynek klasztoru kanoników regularnych lateraneńskich, przy którym mieściła się pierwsza, wymieniona w źródłach pisanych już w 1372 r., kaliska szkoła parafialna utrzymywana przez radę miejską. W dalszych latach powstawały nowe budynki, jak na przykład: wzniesiony poza murami miejskimi za czasów Kazimierza Jagiellończyka a drewniany kościół i zabudowania klasztorne (około 1489 r.) dla sprowadzonych w 1465 r. bernardynów oraz szpital-przytułek p.w. św. Trójcy dla ubogich obywateli miejskich, założony w 1461 r. na Przedmieściu Wrocławskim.

O dużym znaczeniu miasta świadczy także liczny udział Kaliszan i mieszkańców ówczesnego województwa kaliskiego w wielkiej bitwie stoczonej z Zakonem Krzyżackim pod Grunwaldem w 1410 r. Oddziały kaliskie biorące udział w tej bitwie posiadały własną chorągiew przedstawiającą ukoronowaną głowę tura z pierścieniem w nozdrzach umieszczoną na tle biało-czerwonej szachownicy.

W okresie wojny trzynastoletniej, prowadzonej przez Kazimierza Jagiellończyka z Krzyżakami w latach 1454-1466, Kalisz, jako jedno z głównych miast Wielkopolski, zobowiązany został do wystawienia 30 pieszych żołnierzy na tzw. wyprawę malborską zorganizowaną w 1454 r.

Piętnastowieczny Kalisz posiadał także duże znaczenie w sferze ówczesnej polityki. Kilkakrotnie miasto gwarantowało swą pieczęcią polsko-krzyżackie układy pokojowe (oba pokoje toruńskie z 1411 i 1466 r., układ w Brześciu z 1418 r. i pokój zawarty nad jeziorem Mełno w 1422 r.) i wiele razy gościło w swych murach władców, spośród których najczęściej przebywał tu Władysław Jagiełło. Król ten w Kaliszu był aż 23 razy, a jego wizyty wypadały zazwyczaj na okres Świąt Wielkanocnych. Szczególnie uroczysty był pobyt Władysława Jagiełły w mieście w roku 1425, kiedy przyjmował on, na zamku kaliskim, powracającego z Palestyny króla duńskiego Eryka VII.

W okresie jagiellońskim nastąpił znaczny rozwój nauki polskiej. Kalisz należał do grona miast wielkopolskich mogących poszczycić się dużym w owym rozwoju udziałem. Działały tu dwie szkoły - wymieniona już szkoła parafialna przy kościele p.w. św. Mikołaja oraz szkoła kolegiacka istniejąca przy kościele Wniebowzięcia NMP, przekształcona Za Władysława Jagiełły na kolonię akademicką będącą pod stałą opieką Akademii Krakowskiej. Wielu mieszkańców Kalisza pobierało także dalsze nauki nie tylko na Uniwersytecie Krakowskim, ale również na uczelniach zagranicznych np. w Lipsku i Pradze. Niektórzy z nich po ukończeniu studiów wykładali na krakowskiej uczelni, a Mikołaj z Kalisza w roku 1464 pełnił nawet funkcję dziekana wydziału prawa tego uniwersytetu.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.